Cesarskie cięcie


Kobiece ciało jest przystosowane do rodzenia dzieci, jednak czasem natura zawodzi i wtedy musi wkroczyć medycyna. Operacja zwana cesarskim cięciem ratuje życie i zdrowie wielu matkom i dzieciom. Nie jest to oczywiście lepszy sposób przyjścia na świat, ale rodzaj wyjścia awaryjnego.

Rys historyczny

Przez całe tysiąclecia komplikacje porodu stanowiły ogromne zagrożenie, a wiele kobiet i dzieci umierało w jego trakcie. Lekarze i położne, mimo swojej wiedzy , pozostawali bezradni wobec tych tragedii. Dopiero zastosowanie cesarskiego cięcia pozwoliło zatriumfować nad śmiercią w położnictwie. Nazwa tej operacji wywodzi się od legendy, według której Cezar został „wycięty z łona matki”. Nie oznacza to, że Rzymianie opanowali cesarskie cięcie i skutecznie je wykonywali. Być może pomysł takiego porodu zrodził się w czasach składania ofiar ze zwierząt, w których ciałach znajdowano nie urodzone, ale jeszcze żywe młode. Rozwiązanie za pomocą cięcia, jako symbol najbardziej niebezpiecznego porodu, pojawiało się przez tysiąclecia w piśmiennych przekazach – od Rigwedy, najstarszej księgi indyjskiej, i żydowskiego Talmudu, poprzez świadectwa Greków, Rzymian i Arabów. Aż do późnego średniowiecza Kościół zakazywał chowania zmarłej matki bez wyjęcia z niej dziecka i ochrzczenia go. W ten sposób udawało się niektórym uratować życie. Opisywane w literaturze medycznej od XVI wieku cięcia cesarskie na żywych kobietach kończyły się ich śmiercią z powodu wykrwawienia lub zakażenia. Pod koniec XIX wieku postęp chirurgii umożliwił przezwyciężenie tych komplikacji – wprowadzono zasady aseptyki oraz znieczulenia i cesarskie cięcie stało się metodą zakończenia trudnego porodu, dając szansę przeżycia także kobiecie. Początkowo jednak podczas operacji usuwano macicę, gdyż chirurdzy nie dysponowali wystarczająco mocnymi nićmi do jej zaszycia. Udoskonalenie sprzętu chirurgicznego i odkrycie antybiotyków sprawiły, że w połowie XX wieku operacja była już bezpieczna i powszechnie wykonywana.


Na czym polega cesarskie cięcie

Cesarskim cięciem nazywamy przecięcie powłok brzusznych oraz wydobycie płodu i łożyska przez wytworzoną ranę. Płód nie przechodzi normalną drogą przez kanał rodny. Do macicy dochodzi się najczęściej przez skórę brzucha, choć możliwe jest również (i kiedyś było wykonywane) cięcie cesarskie przez pochwę.

Typy cięć cesarskich

Medycyna rozróżnia wiele typów i modyfikacji cięcia cesarskiego. Są one owocem poszukiwań jak najlepszej metody wykonywania tej operacji. Spośród nich w dzisiejszych czasach wykonuje się dwa rodzaje cięcia cesarskiego:

  • cięcie cesarskie poprzeczne (tzw. metodą Pfanenstiela) – obecnie najczęstsze, z poprzecznym nacięciem powłok brzusznych długości 10-15 cm, w linii tuż ponad owłosieniem łonowym i również poprzecznym nacięciem macicy w jej dolnym odcinku, wymagające od operującego lekarza więcej precyzji i czasu; zaletą jest niewielka utrata krwi, dobre gojenie się blizny pooperacyjnej w macicy i najczęściej zadawalający efekt kosmetyczny.
  • cięcie cesarskie klasyczne – obecnie bardzo rzadkie, wykonywane tylko w przypadkach wymagających ogromnego pośpiechu, gdy istnieje bezpośrednie zagrożenie życia matki lub dziecka albo gdy warunki anatomiczne wykluczają cięcie poprzeczne w dolnym odcinku; Nacięcie skóry powłok brzucha wykonuje się podłużnie w linii prostej między pępkiem a spojeniem łonowym, podobnie nacina się mięsień macicy; zaletą metody jest prostota i szybkość wydobycia dziecka, wadą – obfitsze krwawienie, trudniejsze gojenie się naciętej macicy, a także większe ryzyko pęknięcia blizny pooperacyjnej w następnej ciąży.
Typy cięć cesarskich:
a) cięcie cesarskie poprzeczne;
b) cięcie cesarskie klasyczne.

Wskazania do cesarskiego cięcia

Wskazaniem do cięcia cesarskiego jest każda sytuacja, w której podejrzewa się, że urodzenie dziecka drogami natury zagrozi zdrowiu lub życiu matki albo dziecka. Wykonane z istotnych powodów ratuje często życie dziecka i zdrowie rodzącej kobiety. Jak każda operacja niesie jednak ze sobą pewne ryzyko i dlatego powinno być stosowane tylko ze ściśle określonych wskazań lekarskich. Mogą one być trwałe lub przejściowe; niektóre są jasne i oczywiste, inne raczej względne. Bywają też wskazania ze względu na matkę lub ze względu na dziecko, lecz taki podział jest dość sztuczny, gdyż większość sytuacji patologicznych zagraża obojgu. Najczęstszym wspólnym wskazaniem jest tzw. niewspółmierność porodowa, czyli sytuacja, gdy dziecko jest zbyt duże w stosunku do kanału rodnego matki.

Najczęstsze wskazania do cesarskiego cięcia to:

  • zagrożenie płodu niedotlenieniem na skutek uciśnięcia pępowiny, jej wypadnięcia lub niewydolności łożyska – rozpoznaje się to na podstawie zaburzeń w tętnie płodu,
  • zagrażające zakażenie wewnątrzmaciczne – zielone wody płodowe, wzrost temperatury ciała matki,
  • zwężenia miednicy kostnej lub guzy miednicy mniejszej uniemożliwiające poród drogami natury,
  • słabe blizny po poprzednim cięciu cesarskim, zwłaszcza wykonanym sposobem klasycznym, zagrażające rozejściem się mięśnia macicy, lub dokonane pęknięcie macicy,
  • przedwczesne oddzielenie łożyska z towarzyszącym obfitym krwawieniem,
  • łożysko przodujące, pokrywające całkowicie ujście wewnętrzne szyjki macicy i zagradzające dziecku drogę na świat,
  • nieprawidłowe położenie płodu, np. poprzeczne lub miednicowe u pierwiastki
  • zagrażająca rzucawka, czyli nagły wzrost ciśnienia tętniczego u matki,
  • niektóre choroby matki wykluczające wysiłek fizyczny, np. wady serca, poważne wady wzroku,
  • niektóre ostre zakażenia dróg rodnych matki, grożące przeniesieniem się na dziecko podczas porodu naturalnego, np. opryszczka narządów płciowych,
  • słaba, nieskoordynowana czynność skurczowa macicy, brak postępu porodu pomimo stosowania środków mających na celu jego przyspieszenie,
  • stan po leczeniu niepłodności, pierwsza ciąża w późnym wieku, poprzednie niepowodzenia położnicze.

Planowe i nagłe cesarskie cięcie

Zależnie od sytuacji zmuszającej położnika do wykonania cesarskiego cięcia, może ono odbyć się w sposób planowany lub nagły. Istnieją wskazania oczywiste już na długo przed porodem, np. choroba matki lub całkowicie przodujące łożysko. Można wtedy zaplanować operację wcze4śniej i wykonać ją w najbardziej odpowiednim czasie. Inne zagrożenia objawiają się dopiero w trakcie porodu i są niemożliwe do przewidzenia. Niektóre rozwijają się powoli podczas porodu(jak zakażenie wewnątrzmaciczne) i pozwalają na spokojne przygotowanie się do operacji. Niekiedy zagrożenie jest tak nagłe i niespodziewane (np. w przypadku wypadnięcia pępowiny czy krwotoku z przedwcześnie oddzielonego łożyska), że operacja musi być wykonana w trybie natychmiastowym, w ciągu kilku minut.

Przygotowanie do operacji

Przed cięciem cesarskim, jak przed każdą operacją brzuszną, dobrze jest powstrzymać się przez kilka godzin od jedzenia i picia. Zmniejsza to wypełnienie i perystaltykę jelit, a tym samym ryzyko uszkodzenia ich podczas zabiegu. Żołądek powinien być opróżniony ze względu na niebezpieczeństwo cofnięcia się jego treści podczas znieczulenia i zachłyśnięciu się oraz dostania się jej do płuc. Przygotowanie do cesarskiego cięcia obejmuje ogolenie podbrzusza, założenie cewnika do pęcherza moczowego, nawodnienie organizmu za pomocą kroplówki i zastosowanie znieczulenia. W przypadku nagłej konieczności wykonania operacji przygotowania skrócone są do minimum. Kroplówkę podaje się w trakcie operacji, soki trawienne wypełnionego żołądka neutralizowane są zaś za pomocą odpowiednich leków.

Rodzaje znieczulenia

Cesarskie cięcie może być wykonane w znieczuleniu ogólnym lub tzw. znieczuleniu przewodowym – zewnątrzoponowym lub podpajęczynówkowym. Znieczulenie ogólne było jeszcze do niedawna powszechną praktyką. Obecnie większość anestezjologów ogranicza się do znieczulenia przewodowego. W przypadkach nagłych nadal wykonuje się ogólne, chyba że wcześniej zostało już założone zewnątrzoponowe, wymagające teraz tylko zwiększenia dawki.

Znieczulenie ogólne polega na podawaniu dożylnym leków znieczulających, powodujących utratę świadomości. Są one obecne w krwiobiegu, a zatem przechodzą przez łożysko do dziecka. Konieczna jest intubacja, czyli założenie do tchawicy specjalnej rurki, umożliwiającej prawidłowe oddychanie.

Znieczulenie zewnątrzoponowe polega na wprowadzeniu cienkiego cewnika do przestrzeni między błonkami (oponami) otaczającymi rdzeń kręgowy na poziomie kręgosłupa lędźwiowego i wstrzyknięciu leku znieczulającego. Powoduje to zniesienie czucia bólu poniżej pasa przy zachowaniu świadomości i czucia w górnej połowie ciała. Efekt odczuwa się po około 20 minutach od założenia znieczulenia. Przez pozostawiony cewnik możliwe jest podawanie kolejnych dawek leków. Przy znieczuleniu podpajęczynówkowym igłę wprowadza się do kanału rdzeniowego i przez nią wstrzykuje określoną ilość leku znieczulającego. Znieczulenie – o podobnym charakterze jak zewnątrzoponowe – występuje natychmiast po wstrzyknięciu, ale trwa tylko około 1-2 godzin i nie można go powtórzyć. Przy obu rodzajach znieczulenia przewodowego leki nie przechodzą do krwiobiegu matki, a tym samym i do dziecka. Są dzięki temu preferowane przy cesarskim cięciu, jeżeli tylko mamy wystarczającą ilość czasu na ich wykonanie.

Jak przebiega operacja?

Po dokładnym umyciu skóry brzucha środkami odkażającymi operujący nacina kolejno wszystkie warstwy powłok brzusznych – skórę, tkankę podskórną, powięź, odsuwa mięśnie brzucha, dalej nacina otrzewną, otwierając jamę brzuszną, przecina pokrywającą macicę warstwę otrzewnej i wreszcie mięsień macicy. Przez powstałe nacięcie wydobywa dziecko, przecina pępowinę, następnie wydobywa łożysko. Dziecko przekazywane jest pod opiekę pediatrze i jeśli wszystko jest w porządku, pokazywane mamie – jeśli nie jest uśpiona. Po dokładnym opróżnieniu macicy z resztek łożyska i błon płodowych lekarz zszywa kolejno wszystkie nacięte warstwy i zakłada opatrunek. Wydobycie dziecka trwa zazwyczaj kilka minut, kolejne pół godziny zajmuje warstwowe zszycie rany. Cały zabieg przeprowadzany jest na Sali operacyjnej, przy zachowaniu pełnych zasad sterylności. Twarz pacjentki od pola operacyjnego odgrodzona jest parawanem z zielonego płótna.

Okres pooperacyjny

Po operacji kobietę czeka mozolny powrót do formy. Jest on, niestety, o wiele trudniejszy niż po fizjologicznym porodzie. Rekonwalescencja po cesarskim cięciu jest taka sama jak po każdej innej dużej operacji brzusznej. Najgorsze są pierwsze godziny, potem z każdym dniem samopoczucie polepsza się. Na początku dokucza ból rany pooperacyjnej, konieczne jest przyjmowanie leków przeciwbólowych. Dopóki podrażnione jelita nie podejmą na nowo pracy, nie można jeść ani pić, płyny i pożywienie dostarczane są w formie dożylnych kroplówek. Poruszanie się i chodzenie sprawia trudności, zwłaszcza po znieczuleniu przewodowym. Cewnik w pęcherzu, kroplówki i leżenie w łóżku obowiązują zazwyczaj przez pierwsze 24 godziny po operacji. Potem należy zacząć wstawać i samodzielnie odwiedzać toaletę, otrzymuje się też zazwyczaj pierwszy dietetyczny posiłek. Przyklejony na ranie opatrunek jest zwykle zdejmowany po kilku dniach, szwy zaś 7.-8. dnia po operacji. Pełen powrót do formy zajmuje zwykle od kilku tygodni do kilku miesięcy. Karmienie dziecka piersią jest po cesarskim cięciu jak najbardziej możliwe i wskazane. Pierwsze może się odbyć zaraz po zakończeniu operacji. Na początku młodej mamie konieczna będzie pomoc przy pielęgnacji dziecka.


Zobacz również