Czynności codzienne, wykonywane bez zastanowienia przez kobietę, po zajściu przez nią w ciążę być może będą musiały zostać przemyślane i ulec pewnym modyfikacjom. Wszystko w trosce o zdrowie kobiety i jej przyszłego dziecka. Oto aspekty, na które warto zwrócić uwagę.
Praca podczas ciąży
W naszych czasach większość kobiet pracuje. Czy można pracować będąc w ciąży? Zależy to, oczywiście, od rodzaju pracy i od potrzeb materialnych. Wykonywanie pracy stanowi również pewne oderwanie się od własnego samopoczucia i może sprzyjać utrzymaniu dobrego nastroju. Jeżeli praca jest związana ze stałym wysiłkiem fizycznym, występuje potrzeba większej liczby przerw dla wypoczynku. Jest to szczególnie istotne przy pracy stojącej. Praca biurowa obciąża fizycznie mniej, ale wymaga pamiętania o odpowiednich ćwiczeniach fizycznych, gdyż jest zazwyczaj pracą siedzącą. Wyczerpująca praca, związana z silnym napięciem nerwowym, jest niewskazana. Nie można tez pracować w godzinach nadliczbowych i na nocną zmianę. Wiele zajęć jest zabronionych dla kobiet ciężarnych, np. prace z trującymi związkami chemicznymi, izotopami promieniotwórczymi i promieniami Roentgena.
W Polsce istnieją szczegółowe przepisy regulujące te sprawy i lekarz powinien wyczerpująco poinformować kobietę ciężarną o rodzaju pracy dla niej wzbronionych. Zakład pracy ma obowiązek przesunąć kobietę do innych zajęć, nieszkodliwych dla niej, zapewniając jednocześnie tę samą, co poprzednio, płacę. Zależnie od stanu zdrowia i rady lekarza należy uzyskać urlop macierzyński na pewien czas przed przewidywanym terminem porodu.
Podróże
Większość lekarzy uważa, że podróże nie są przeciwwskazane dla kobiet ciężarnych, pod warunkiem, że nie są zbyt długie i męczące i nie odbywają się blisko terminu rozwiązania. Dłuższa podróż samochodem nie jest może najrozsądniejsza, chyba że przerywa się ją często na krótki odpoczynek. Ponieważ kobieta ciężarna dostarcza tlenu na potrzeby płodu, jej serce i płuca są bardziej obciążone, toteż przebywanie na dużej wysokości i podróż samolotem mogą być przeciwwskazane. Dobrze jest poradzić się lekarza przed planowanym dalszym wyjazdem.
Sen
Regularny sen ma duże znaczenie dla właściwego wypoczynku. We wczesnym okresie ciąży pojawia się zwiększone zapotrzebowanie na sen, jest to zjawisko normalne i przemijające. Nie należy ograniczać snu ani zmuszać się do niego. Zapotrzebowanie na sen większości ludzi wynosi 8 godzin na dobę.
W późniejszym okresie ciąży mogą się pojawić trudności ze snem. Dzieje się tak dlatego, że kobieta nie może przyjąć wygodnej pozycji, lub też sen utrudniają ruchy płodu. Dogodną pozycją do zasypiania jest ułożenie się na boku i podłożenie poduszki pod brzuch. Jeżeli nie można zasnąć, nie należy się tym nadmiernie niepokoić. Całkowite odprężenie fizyczne w wygodnej pozycji leżącej jest dostateczną namiastką snu. Być może uda się zasnąć w ciągu dnia, wykorzystując okres, w którym płód wykazuje najmniejszą aktywność. W żadnym wypadku nie wolno przyjmować środków nasennych lub uspakajających, chyba że przyjmowanie ich zostało w wyraźny sposób zalecone przez lekarza położnika.
Stosunki płciowe
W ciąży nie ma potrzeby przerywania współżycia płciowego. Jeżeli partner jest wystarczająco ostrożny i delikatny, nie ma obawy, że jakaś krzywda może stać się płodowi. W późniejszym okresie ciąży stosunki płciowe mogą jednak nastręczać trudności, mogą okazać się nawet bolesne i prowadzić do pobudzenia płodu. Można przecież znaleźć wiele innych wyrazów przywiązania i pieszczot, które zaspokoją potrzeby uczuciowe i seksualne bez wprowadzania elementu ryzyka. Szczegółowych wyjaśnień może udzielić lekarz ginekolog i nie należy się wahać przed pytaniami.
Palenie tytoniu i picie alkoholu w ciąży
Ciężarne kobiety, które palą papierosy, miewają częściej samoistne poronienia, przedwczesne porody i rodzą dzieci o mniejszej wadze urodzeniowej niż kobiety niepalące. Dzieci namiętnych palaczek bywają podatne na napady drgawek lub omdlenia. Wydaje się, że nikotyna (cząsteczka bardzo niedużych wymiarów) łatwo przechodzi przez barierę łożyskową i wpływa ujemnie na tę część układu nerwowego płodu, która kontroluje częstość akcji serca i częstość oddechów.
Jeżeli zaś chodzi o alkohol, to dobrze wiadomo, że przenika on bez żadnych trudności przez łożysko i dociera do płodu. Należy dodać, że alkohol dociera do płodu w znacznie mniejszym stopniu w najwcześniejszych okresach ciąży. W późniejszym jednak okresie alkohol osiąga 10-krotnie większe stężenie w tkankach płodu niż w tkankach matki. Alkohol pozostaje w tkankach płodu aż do chwili, w której matka wydaliła wszystek alkohol ze swojego organizmu. Utrzymywanie się alkoholu przez dłuższy czas w trzustce, wątrobie i mózgu płodu może prowadzić do uszkodzenia. Dzieci matek pijących mogą przychodzić na świat z różnymi uszkodzeniami, które w pierwszych chwilach życia mogą być trudne do rozpoznania.
Higiena
Jednym z ważnych czynników w utrzymywaniu właściwej higieny okresu przedporodowego jest regularność wypróżnień. Należy dążyć do tego, aby wypróżnienie następowało o tej samej porze dnia, najlepiej rano. Kobieta ciężarna ma zwykle za mało ruchu, mogą więc wystąpić skłonności do zaparcia (obstrukcji). Spożywanie warzyw, owoców i razowego chleba przeciwdziała temu. Nie należy brać na przeczyszczenie bez wyraźnego zalecenia lekarza.
Większość położników uważa, że płukanie pochwy nie jest wskazane. Można utrzymać pełną czystość ciała bez tego. Należy pamiętać przy kąpieli o starannym umyciu mydłem i wodą zewnętrznych narządów płciowych.
Codzienna kąpiel jest nieodzowna dla oczyszczenia, pobudzenia i odświeżenia skóry. Ma to znaczenie większe, niż mogłoby się wydawać. Skóra jest narządem pomocniczym dla płuc i bierze udział w oddychaniu, współpracuje z nerkami w wydalaniu zbędnych produktów produktów przemiany materii, powstających w organizmie matki i płodu. Trzeba pamiętać, że skóra nie jest tylko ochronną pokrywą ciała, ale pełni również bardzo ważne dla zdrowia czynności. Kąpiel lub zmywanie całego ciała gąbką są wskazane o każdej porze, pod warunkiem, że woda nie jest zbyt zimna. Zasadnicze zastrzeżenie, jakie nasuwa kąpiel w późnym okresie ciąży, polega na tym, że łatwo można pośliznąć się w wanie lub pod prysznicem i nabawić urazu związanego ze wstrząsem lub uderzeniem.
Szczególną uwagę należy poświęcić higienie sutków. Zasadnicze znaczenie ma czystość. Sutki wydzielają siarę, zielonkawożółtawy, wodnisty płyn. Jeżeli nie przemywa się sutków starannie, siara może zasychać, uszkadzać skórę, doprowadzić do jej spękania i utrudnić karmienie dziecka. Sutki należy zmywać wodą i mydłem okrężnymi ruchami. Przemywanie piersi należy rozpocząć od sutków i następnie zmywać całą pierś okrężnymi ruchami od sutka ku podstawie piersi. Lekarz może zalecić stosowanie kremów lub maści na sutki przed porodem.
Zdarza się niekiedy, że sutki są wciągnięte, zamiast sterczeć ku przodowi, i wykazują na szczycie lekkie zagłębienie. Utrudnia to ssanie. W takim przypadku, począwszy od 5 miesiąca ciąży, należy uciskać palcami lekko na podstawę brodawki równomiernie z obu stron. Następnie należy lekko masować sutek ruchem okrężnym za pomocą obu kciuków, pamiętając o równomiernym ucisku z dwu przeciwnych stron. W ten sposób uzyskuje się wysunięcie szczytu brodawki, który należy lekko uchwycić i delikatnie pociągnąć do przodu. Tego rodzaju zabiegi, stosowane przez kilka minut dziennie, pozwalają na uzyskanie dużej poprawy i wysunięcie szczytu brodawki do przodu. Jeżeli zawiodą te proste sposoby, należy zwrócić się o poradę do lekarza.
Ubiór
W późniejszym okresie ciąży piersi powiększają się znacznie, toteż należy zapewnić im odpowiednie podparcie od dołu, aby zapobiec zwisaniu. Są specjalne staniki zarówno dla kobiet ciężarnych, jak i kobiet karmiących dziecko. W żadnym wypadku nie wolno nosić ciasnego stanika. W stanik należy umieszczać wkładki, które będą wchłaniać wydzielającą się siarę.
Kiedy ciąża staje się dostrzegalna, po upływie 5 miesiąca, może wystąpić potrzeba podtrzymywania ściany jamy brzusznej. Najlepiej można to zrobić, szyjąc sobie (lub kupując) specjalny pas podtrzymujący lub gorset. Takie zabezpieczenie zmniejsza uczucie zmęczenia i zapobiega bólom pleców.
Ubranie ciężarnej powinno być luźne i nie powodować ucisku na żadną okolicę ciała. Szczególnie należy unikać podwiązek i ucisku na uda. Gdyż utrudnia to odpływ krwi z mózgu i może sprzyjać powstanie żylaków. Dobór ubrania zależy oczywiście od gustu. Obecnie łatwo dostępne jest ubranie przeznaczone dla kobiet ciężarnych i odpowiadające wymaganiom mody. Można dobrać sobie ubiór luźny i higieniczny, przeznaczony specjalnie dla kobiet w ciąży.
Troska o zęby
Troska o zęby w czasie ciąży jest sprawą bardzo istotną. We wczesnym okresie należy odwiedzić dentystę, sprawdzić dokładnie stan zębów i w razie potrzeby wyleczyć wszystkie ubytki. Lepiej jest, jeżeli kobieta jest na tyle przewidująca, że odwiedzi dentystę przed planowaną ciążą. Jeżeli zajdzie potrzeba prześwietlenia zębów podczas leczenia, nie należy mieć obaw. W czasie wykonywania zdjęć rentgenowski zębów kierunek i dawka promieniowania są takie, że nie mogą przynieść szkody płodowi. Stan zębów jest bardzo istotny, odpowiednie rozdrobnienie pokarmu stanowi niezbędny warunek właściwego trawienia. Trzeba też pamiętać o zwiększonym zapotrzebowaniu płodu na wapń. Stanowi on istotny składnik zębów; w 2 i 3 miesiącu ciąży może dojść do odwapnienia i psucia się zębów matki. Jeżeli nawet nie wystąpi takie zjawisko, to rezerwy wapnia w organizmie matki mogą ulec wyczerpaniu. Dlatego ważnym czynnikiem w utrzymaniu właściwego stanu uzębienia jest zapewnienie odpowiedniej ilości wapnia w pożywieniu.